Wijsje de Weg

Zoë heeft al dagen buikpijn, ze kan er niet van slapen. Binnenkort gaat ze voor het eerst met haar orkest op tournee. Zoë vindt dat heel spannend, want haar moeder kan niet mee. Niet dat ze bang is dat ze alleen zal zijn. Iedereen houdt haar goed in de gaten, dat weet ze wel. Maar er is een klein probleempje….. Want WIE zal in de jeugdherberg haar bed opmaken….? Zoë heeft er buikpijn van, want dat kan ze echt niet zelf. Dat gedoe met die lakens…. Maar de andere kinderen kunnen het natuurlijk wél zelf, want die zijn veel ouder dan zij. Zouden ze haar wel willen helpen? Wat als ze het niet voorelkaar krijgt? Moet ze dan zonder lakens slapen? Dan doet ze natuurlijk geen oog dicht…

Zoë speelt al sinds haar 5e jaar viool. Ze vindt viool spelen het fijnste wat er is. Ze moet natuurlijk ook naar school, maar het liefst zou ze de hele dag muziek maken.  Ze is erg getalenteerd. Al heel jong won ze verschillende concoursen. Nu ze bijna 10 jaar is mag ze meespelen in een jeugdorkest dat op hoog niveau musiceert. Ze is de jongste in het orkest, want de meeste kinderen zijn tussen de 14 en 18 jaar oud. Maar qua speelniveau past ze er prima tussen.

Omdat ze zo jong is en ook wat klein voor haar leeftijd, vindt iedereen haar schattig. De kinderen in het orkest helpen haar waar ze maar kunnen. Ze zit altijd samen met iemand anders aan een lessenaar, ze hoeft dus haar partij niet mee te nemen naar de repetitie. Ook hoeft ze zich geen zorgen te maken dat ze niets te drinken krijgt in de pauze. Iedereen staat als vanzelfsprekend altijd voor haar klaar.

Ook Zoë’s ouders hebben het er druk mee. Ze rijden af en aan naar de vioolles, repetities en optredens. Tijdens de vioollessen zit de moeder van Zoë er altijd bij. Zo kan ze makkelijk bijhouden wat Zoë allemaal moet oefenen en weet ze zeker dat haar dochter alles meekrijgt. Ook als ze huiswerk voor school moet maken is haar moeder altijd in de buurt. Want ja, ze heeft een vol programma. Elk uurtje moet zo goed mogelijk worden benut.

Het gaat allemaal erg goed. Na ieder optreden kan Zoë rekenen op een groot applaus en vooral veel vertederende gezichten. Want het is toch echt heel knap wat zo’n klein meisje allemaal al kan op haar viool!

Maar als je eens wat beter kijkt naar Zoë’s situatie, hoe gaat het nou eigenlijk écht met zo’n ‘wonder’kind?

Zoë heeft vaak geen tijd om ook haar orkestpartijen goed te studeren. Daardoor strijkt ze tijdens de orkestrepetities regelmatig de verkeerde kant op, net tegen de richting van het orkest in. De dirigent moet er steeds wat van zeggen, elke repetitie weer. Zoë vindt dat niet zo leuk, want ze wil eigenlijk alles graag goed doen. 

Op een dag zit Zoë alleen aan haar lessenaar, want haar orkestmaatje is ziek. Hoe moet het nu vandaag? Haar eigen partij is namelijk leeg… De aantekeningen heeft ze niet overgenomen. Zoë vindt dat altijd erg lastig, want ze is niet gewend om zelf iets op te schrijven. Ze heeft eigenlijk nooit een potlood in haar tas. En ze vindt het ook vreselijk moeilijk, want het moet leesbaar zijn en snel opgeschreven worden. En de dirigent gaat altijd meteen verder.

Hoe kan het toch dat je zo slim bent, maar niet zelf aantekeningen kunt maken in je orkestpartij? En hoe kan het dat je, als je al bijna 10 jaar bent, nog geen flauw benul hebt hoe je je bed moet opmaken, of zelf je tas moet inpakken?

Bij hoogbegaafde kinderen zie je altijd een a-synchrone ontwikkeling. Dat maakt dat de omgeving soms een beetje ‘in de war’ is. Want Zoë is extreem getalenteerd in muziek maken en is daarin haar leeftijdsgenoten ver vooruit. Maar qua emotionele ontwikkeling is ze gewoon conform haar leeftijd. Je zou kunnen zeggen dat Zoë meerdere leeftijden tegelijkertijd doormaakt en dat is voor haar en haar omgeving soms erg verwarrend. Want als een kind een enorm talent ergens in heeft, LIJKT een kind opeens veel ouder dan het daadwerkelijk is. En dat schept verwachtingen! Maar zijn die verwachtingen wel altijd realistisch? Want ook een hoogbegaafd kind met een enorm talent ergens in, ontwikkelt zijn vaardigheden stapje voor stapje en is niet in ALLES meteen heel goed. Net als alle andere kinderen, zonder uitzondering. Sterker nog, met sommige vaardigheden kunnen ze zelfs achterlopen op hun leeftijdgenoten.

Je bed opmaken, een potlood in je tas hebben, je spullen verzamelen voor je naar les gaat, weten welk huiswerk je moet doen, niet boos worden als iets niet in een keer lukt: alles heeft te maken met de ontwikkeling van je executieve functies. Daar heb je als kind hulp bij nodig, net als bij leren muziek maken, fietsen of wiskundesommen maken. Maar wat is dan precies helpend? Wat zou je als ouder of begeleider kunnen doen?

De eerste dag van de tournee is aangebroken. Zoë slaapt in een kamer samen met Marije, een ouder meisje van 16. Ze vraagt aan Zoë of ze zelf haar bed kan opmaken. Zoë knikt aarzelend van nee… ‘Zal ik je helpen?’ vraagt Marije. Zoë knikt opgelucht. Gelukkig, ze hoeft het niet zelf te doen. Marije zal haar bed opmaken. 

Maar Marije heeft andere plannen. Ze heeft gezien dat Zoë het soms moeilijk heeft in het orkest. De lege partijen waren haar al opgevallen. Ze besluit Zoë te helpen en zegt: ‘Kijk, ik doe stap voor stap voor hoe het werkt met mijn bed. Doe je mee met je eigen bed?’

Zoë worstelt en worstelt met haar dekbedhoes. Ze krijgt er een rood hoofd van, maar 10 min later is het gelukt. Het is niet zo netjes als mama het altijd doet, maar dat geeft niet. Ze hoeft tenminste niet op een kaal bed te slapen. ‘Goed gedaan Zoë!!’ zegt Marije. ‘Morgen kan je het misschien al wel zelf en anders doe ik het nog een keertje voor’.

Marije heeft gezien dat Zoë iets te leren heeft. Marije heeft ook heel goed begrepen dat Zoë niet geholpen is als zij deze taak van Zoë zou overnemen. Want wat leert Zoë daarvan?

Eigenlijk alleen dat de ander het beter kan dan zijzelf. Dat voelt niet fijn en een volgende keer herinnert ze zich dat niet fijne gevoel en is de kans groot dat ze weer niet aan die taak zal beginnen.

Stap voor stap iemand begeleiden in plaats van het over te nemen: ‘wel helpen, niet redden!’

De kennis van executieve vaardigheden is onmisbaar om hoogbegaafde en alle andere kinderen te kunnen ondersteunen bij hun muzikale ontwikkeling. We vertellen je er graag over tijdens de nieuwe webinar ‘Executieve functies’ op 21 januari 2022.

Fotocredits: Miodrag Ignjatovic via Unsplash